Brutalizm w architekturze to styl, w którym kładzie się nacisk na ekspozycję materiałów, tekstury i konstrukcji, co umożliwia tworzenie bardzo ekspresyjnych form. Sam termin został po raz pierwszy użyty w pracach Le Corbusiera z końca lat czterdziestych w Unité d’Habitation w Marsylii.
Stosowała go również Alison Smithson w 1953 roku w odniesieniu do niezrealizowanego projektu domu przy Colville Place w Soho. Opisała wtedy estetykę magazynu, który był bryłą betonu, cegły i drewna, jako „pierwszy wykładnik nowego brutalizmu”.
Szukając momentu przełomowego, kiedy „brutalizm” jako określenie został ustanowiony, należy przyznać to Reynerowi Banhammowi – recenzji historyka architektury z 1955 roku, kiedy to tym słowem określił szkołę Alison i Petera Smithsonów w Hunstanton w Norfolk, gdzie została uwydatniona bezkompromisowa ekspozycja stalowo-ceglanej konstrukcji budynku. Co jeszcze warto wiedzieć na temat brutalizmu w architekturze?
Można wskazać kilka cech, które w unikalny sposób charakteryzują brutalizm. Ten styl w architekturze jest kojarzony przede wszystkim z szorstkimi i niewykończonymi powierzchniami. Do reprezentatywnych przymiotów zalicza się też nietypowe kształty bryły, czy stosowanie przez projektantów ciężkich materiałów. Całość uzupełniają proste linie i małe okna.
Należy też zwrócić uwagę na elementy modułowe w brutalizmie. Są często wykorzystywane do tworzenia brył reprezentujących wyznaczone strefy funkcjonalne, które są zgrupowane w jednolitą całość. Z kolei do materiałów, które są zazwyczaj używane w stawianiu budowli zaprojektowanych w nurcie brutalistycznym, zalicza się cegłę, szkło, stal, a także szorstki kamień.
Brutalizm stał się wyjątkowo popularny w europie zachodniej. Do najlepszych przykładów zalicza się kompleks Choux de Creteil. Jest to grupa dziesięciu cylindrycznych budynków. Każdy z nich ma wysokość 15 pięter. Uwagę przykuwa nietypowy kształt balkonów, przez wielu porównywany do wyglądu kapusty. Projektantem jest Gerard Grandaval. Budowa obiektów zakończyła się w 1974 roku.
Budowle brutalistyczne były budowane również w Polsce. Przykładem tej ciekawej architektury są bloki postawione na wrocławskim Placu Grunwaldzkim, nazywane potocznie „sedesowcami”. Ich projektantką była Jadwiga Grabowska-Hawrylak. Zespół mieszkalno-usługowy wyróżnia się masywną, wysoką i betonową konstrukcją. Cechą szczególną jest nietypowe zabudowanie balkonów z owalnymi otworami.
Następny przykład to Hermit’s Castle. Zamek został postawiony w północnej Szkocji, niezbyt daleko od małego miasteczka Achmelvich. Ten wspaniały brutalistyczny przykład trudno znaleźć na Google Maps. To dlatego, że wtapia się w otaczający go skalisty krajobraz, co zresztą było zgodnie z zamysłem architekta Davida Scotta. Na uwagę zasługuje wnętrze budynku. Ciasna, nieduża przestrzeń jest w stanie pomieścić wyłącznie jedną osobę i to na betonowym łóżku, które jest wbudowane w strukturę obiektu.
Do pozostałych przykładów architektury brutalistycznej należy zaliczyć budynki takie jak Velasca Tower w Mediolanie, Casa Sperimentale we Fregnie, niedaleko Rzymu, czy Barbican Estate w brytyjskim Londynie.
Zdj. główne: Paul Stollery/unsplash.com
